Duurzaamheid en sociale ongelijkheid

Onlangs was Geldstromen door de Wijk uitgenodigd om op een seminar van Nudge betrokkenheid bij duurzaamheid te belichten vanuit – hoe kan het anders – de geldstromen door de wijk. Nudge biedt een platform waarop  initiatieven op het gebied van klimaat, energie, milieu en sociale duurzaamheid zich kunnen aanmelden om een duwtje in de rug te krijgen. Er zijn meer dan 50.000 ‘nudgers’, maar die lijken – op het gevaar af te makkelijk te generaliseren – toch vooral te behoren tot de groep weldenkende, goedopgeleide en blanke  Nederlanders. In de zaal was het niet anders, met – uiteraard – de bekende uitzondering. De vraag hoe meer burgers bereiken en betrekken stond dan ook terecht centraal op dit seminar.

Rood of groen

Leefbaarometer Overvecht-TuindorpMaar hoe duurzaam zijn al die goedlachse nudgers eigenlijk? Of anders gezegd: zijn de medelanders buiten het hierboven geschetste volksdeel meer of minder duurzaam? Kort daarvoor was de nieuwe leefbaarometer verschenen. Deze laat zien hoe de leefbaarheid er in wijken, buurten en straten in ons land voorstaat: diep groen: uitstekend, diep rood: zeer onvoldoende. Nu is alles relatief, maar toch, voor wie Utrecht kent kan zich iets voorstellen bij de rode kleur van Overvecht en de groene van Tuindorp. Maar wie kleurt er groen of rood als het gaat om de CO2-uitstoot: de Overvechter of de Tuindorper?

Nudgers in Utrecht
Nudgers in Utrecht

Tuindorp is de meest zeer gewilde buurt van Utrecht: jaren-30-koopwoningen, een vooral autochtone bevolking met een inkomen dat – ondanks een grote studentenpopulatie – twee keer zo hoog ligt als in de Neckardreefbuurt in Overvecht. Daar is meer dan helft van de inwoners van niet-westerse herkomst,  87% van de woningen sociale huur, zit een kwart van de huishoudens op of onder het sociaal minimum en ligt het aantal uitkeringen vier keer zo hoog als in Tuindorp. En nudgers vind je eerder in Tuindorp dan in Overvecht.

Kampioen tegen wil en dank

Nudge seminar gasverbruikDe gemiddelde uitstoot van een auto bedraagt 2000kg CO2 per 10.000 km. Tuindorp telt twee keer zoveel auto’s per woning als de Neckardreefbuurt. Of Tuindorpers meer rijden, of juist schonere auto’s gebruiken leren de statistieken niet, maar het lijkt erop dat de Tuindorpers op dit onderdeel vooral rood kleuren. En dat rood wordt dieper, want in hun tochtige jaren’30-woningen verstoken ze jaarlijks meer dan 2000 m3 gas (= 3760kg CO2). Dat staat in schril contrast met de slechts 50 kuub in de Neckardreefbuurt. 50 kuub!?, zo goed geïsoleerd zijn die flats in Overvecht toch niet? Nee, die 50 kuub zijn alleen om te koken, want Overvechters hebben stadsverwarming en dat levert hun volgens de gemeente ondanks de transportverliezen 50% vermindering van de CO2-uitstoot op. Staan de Tuindorpers in deze kleine CO2-uitstootcompetitie in het rood, de Overvechters staan diep in het groen. Hulde, maar het is tegen wil en dank en de prijs is hoog.

Van bovenaf

In de zoektocht naar cijfers dook de actiegroep Stadsver(w)arming op. Er schijnt nogal wat mis te zijn met de stadsverwarming. Beneden in de flats is het te warm en boven te koud;  de rekening is weinig transparant, en nu de energiekosten omlaag gaan, moet de Overvechter steeds meer betalen. Maar hij kan er niet vanaf en heeft geen enkele invloed. Burgers bereiken en betrekken voor duurzaamheid? De grootste knoppen zitten in het energieverbruik, niet in een stadslandbouwgrondje. De Tuindorpers zijn het milieu ongetwijfeld goedgezind, maar zij zouden best een paar tandjes bij kunnen zetten. Daar hebben ze ook de ruimte en de middelen voor en   kunnen bovendien meer profiteren van subsidies en fiscale voordelen. Daar kan alles van onderop. De Overvechter kan echter niets, zit vast aan een verouderd systeem, betaalt veel en is geheel afhankelijk van Eneco en de woningcorporaties. Van onderop is hier ‘actie voeren’ tegen stadsverwarming en om de grote partijen aan te zetten slecht functionerende systemen te vernieuwen, woningen te isoleren en de rekening transparant maken.

Nudge seminar cijfers OvervechtGeldstromen door de Wijk staat voor meer waarde uit lokaal vermogen en geldstromen door wijk. Ondernemerschap is daarin een cruciale factor en die vraagt ruimte, eigen verantwoordelijkheid en zeggenschap. In Overvecht is die ruimte er niet. Daar zijn de institutionele partijen aan zet. Burgers bereiken en betrekken? Voor de Overvechter begint dat van bovenaf, bij de deelnemers in de zaal: de regionale en lokale bestuurders, het ambtelijk management, de lokale stakeholders en beslissers die voor dit seminar in het hoofdkantoor van de ABN-AMRO waren uitgenodigd.

Na afloop liet iemand een tweet zien: diezelfde middag was bekend geworden dat Eneco zijn certificering niet rond had. Het was daardoor niet duidelijk waar die warmte vandaan kwam en of deze wel zo duurzaam was. Een belangrijke pijler onder het Utrechtse CO2-beleid wankelde. De Overvechter zal het een zorg zijn: die wil warme voeten en een nette rekening.